| Type = ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ
Шаблон:Infobox ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣ ಭೀಮ್‌ಬೇಟ್ಕಾದ ಶಿಲಾಶ್ರಯಗಳು ಭಾರತದ ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯದ ರಾಯ್‌ಸೇನ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಪುರಾತತ್ವ ಕ್ಷೇತ್ರ. ಇಲ್ಲಿನ ಶಿಲಾಶ್ರಯಗಳು (ಹೆಚ್ಚಿನವು ಗುಹೆಗಳು) ಭಾರತದ ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಜನಜೀವನದ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ರಚಿಸಲಾಗಿರುವ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಸುಮಾರು ೯೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದ ಶಿಲಾಯುಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡಲಾಗಿದೆ.
ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ ರಾಜಧಾನಿ ಭೋಪಾಲದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೪೫ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಭೀಮ್‌ಬೇಟ್ಕಾದ ಶಿಲಾಶ್ರಯಗಳು ವಿಂಧ್ಯ ಪರ್ವತಗಳ ದಕ್ಷಿಣದ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿವೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿದ್ದು ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ಮಾನವನ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಬಹಳ ಅನುಕೂಲಕರ ಪರಿಸರವಿದ್ದಿತು.
ಭೀಮ್‌ಬೇಟ್ಕಾದ ಶಿಲಾಶ್ರಯಗಳನ್ನು ೧೮೮೮ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯು ಅಲ್ಲಿನ ಆದಿವಾಸಿಗಳು ನೀಡಿದ ಮಾಹಿತಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇರೆಗೆ ಬೌದ್ಧ ಕ್ಷೇತ್ರವೆಂದು ಘೋಷಿಸಿತ್ತು. ಮುಂದೆ ಸಂಶೋಧಕರು ಇಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಿ ಇತಿಹಾಸಪೂರ್ವ ಕಾಲದ ಅನೇಕ ಗುಹೆಗಳನ್ನು ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದರು. ಇಂದು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ೭೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಶಿಲಾಶ್ರಯಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳ ಪಕಿ ೨೪೩ ಭೀಮ್‌ಬೇಟ್ಕಾ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ೧೭೮ ಲಾಖಾ ಜುವಾರ್ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ಕಲ್ಲಿನ ಗೋಡೆ ಮತ್ತು ಕಲ್ಲಿನ ನೆಲಹಾಸುಗಳನ್ನು ಬೆಳಕಿಗೆ ತರಲಾಗಿದೆ. ಭೀಮ್‌ಬೇಟ್ಕಾದ ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ಮಾನವಜೀವನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವು ಶಿಶುವಿನ ಜನನ, ಸಮೂಹ ನೃತ್ಯ, ಪಾನಗೋಷ್ಠಿ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ರಿಯೆಗಳು , ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆ ಮತ್ತು ದಫನಗಳನ್ನು ಕುರಿತಾಗಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರವನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವ ಚಿತ್ರಗಳು ಸಹ ಬಹಳಷ್ಟಿವೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದ ವನ್ಯಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಅನೇಕ.
ಇಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ಮತ್ತು ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಉಳಿದಂತೆ ಹಸಿರು ಮತ್ತು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣಗಳ ಬಳಕೆ ಸಹ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಇಂದು ಸಹ ಇಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರಗಳ ಬಣ್ಣವು ಮಾಸದೆ ಉಳಿದಿರುವುದು ಒಂದು ಸೋಜಿಗದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಬಳಲಾಗಿರುವ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಬಣ್ಣದ ಮಣ್ಣುಗಳು, ಸಸ್ಯಜನ್ಯ ವರ್ಣಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಮಿಶ್ರಮಾಡಿ ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡಲಾಗಿದೆ. ನಾರುಳ್ಳ ಸಸ್ಯಗಳ ಕಾಂಡವನ್ನು ಕುಂಚವನ್ನಾಗಿ ಬಳಸಿರಬಹುದು. ಸೂರ್ಯನ ತೀಕ್ಷ್ಣಬೆಳಕು ನೇರವಾಗಿ ಬೀಳದ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿರುವುದು ಸಹ ಇಂದಿಗೂ ಇವುಗಳ ಬಣ್ಣ ಮಾಸದೆ ಇರುವುದಕ್ಕೊಂದು ಕಾರಣವಿರಬಹುದು.
ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ
ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣ
